halmstadkonferensen 2010 - dl 9 tot slot

tot slot

de 20^e halmstadconferentie: 

een vol programma, totaal 12 sprekers verdeeld over 1,5 dag! Gedisciplineerd congresbezoek. Veel eenrichtingverkeer: de spreker vertelt, wordt bedankt en de volgende komt. Geen vraag- en antwoordspel met de zaal Jammer, had interessante discussies kunnen opleveren..

Onderwerp de toekomst van de bibliotheek: gevat in de woorden vrijheid, gelijkheid, facebook . Veel over de impact en rol van digitale media en de rol van de bibliotheek en vooral dat bibliotheken hun rol moeten pakken.  Weinig tot niets over de klant, of over de ervaringen van de klant. Gemiste kans, maar misschien is men hier nog niet aan toe?!

Is dat omdat de Zweedse folkbiblioteken de slag naar vraaggericht nog moeten maken? Dat ze nog ervaringen van klanten en gebruikers moeten gaan ontdekken en gaan gebruiken in hun werk? Ik geloof het niet, zeker niet in de steden, maar ik heb er (nog) geen antwoord op. En ik heb de indruk dat er een erg groot verschil hierin is tussen de urban bibiotheken en de plattelandsregio’s. Dat is ook wel mijn ervaring in verschillende gebieden in Zweden. De provinciale bibliotheken hebben in Zweden een grote inhoudelijke, sturende rol, zeker naar de buiten-stedelijke bibliotheken. Ook daar is t nl eindjes aan elkaar knopen en vechten voor het voortbestaan (in een leeglopend platteland). Ik begrijp nu ook wel waarom er zo vaak studiereizen naar Nederland gemaakt worden door Zweedse bibliotheken. We zijn kennelijk wel een voorbeeld. Terwijl zij ook voorop lopen, wat betreft bundeling van cultuur in kultuurhuset.

Men is wel zeer verbaasd dat wij, in Holland, geen echte oude-vertrouwde bibliotheekopleiding meer hebben . In Zweden kun je bibliotheek en informatiewetenschappen volgen aan 4 universiteiten!. 

Opvallend in de gesprekken buiten de lezingen om is dat het aspect van schoolbibliotheken erg hot is in Zweden: het kost de bibliotheken kennelijk moeite om een goede poot aan de grond te houden mbt educatie en onderwijs, met name het basisonderwijs. En dat in een land waarin het belang van kinderen en jeugd altijd met stip bovenaan staan. Een van de inleiders haalde aan dat het een schande is dat 450000 schoolkinderen het moeten doen met een onbemande schoolbibliotheek (!)

Halmstadkonferensen 2010 - dl 8 Rasmus Fleischer

de postdigitale bibliotheek

Rasmus Fleischer , oa musicus, freelance schrijver, drs in geschiedenis– 

boek: het postdigitale manifest

Het postdigitale is niet een nieuwe tijd na het digitale, maar een voortzetting van de cultuur: een doorgaande kringloop tussen digitaal en post digitaal.

Wat is het verschil:

Het digitale: eendimensionaal , overvloed en toegang

Het postdigitale: meer dimensionaal, begrensd, keuze

Digitaal begint altijd met lege zoekvelden: zoeken in de overvloed: de weg naar de digitale overvloed begint bij lege zoekvelden (startpagina’s zoals google, overal lege zoekvelden) in het postdigitale moet je dus voorkeuzes maken voor de zoeker? Niet allen de toegang tot maar juist de keuze uit is postdigitaal volgens Rasmus

Hij komt nu bij de postdigitale bibliotheek en het gebruik van internet. De bibliotheek heeft de keus, gebruik die!

De bibliotheek onderscheidt  zich van de driehoek archief –museum - theater door het niet-statische karakter.  In de bibliotheek hoef je niet alleen te consumeren. Bibliotheken kunnen ook scheppend werken of de mogelijkheid tot creativiteit bieden.

De bibliotheek heeft de keus om zich te profileren, een rol toe te delen:

De bibliotheek als klantgerichte bibliotheek,

als maatschappij georienteerde bibliotheek,

als object georienteerde bibliotheek

Rasmus schetst tot slot een kringloop:

Zonder literatuur geen lezers -

Zonder lezers geen publieke literatuur-

zonder publieke literatuur geen literatuur.

De bibliotheken spelen een rol in deze hele kringloop

Geen boeiende spreker deze Rasmus, jammer. (maar ja iemand die een ‘manifest’ schrijft over postdigitaal en dat uitgeeft als boek (print!) maar wel praat over digitaal en postdigitaal heeft mi de schijn ook al tegen).

Halmstadkonferensen 2010 - dl 7 Ida Qvarnstrom

Ida Qvarnström- 

afgestudeerd in media en communicaties,  werkt met jongerencultuur vertelt over wat er eigenlijk gaande is in de wereld en wat de digitale samenleving inhoudt en wat dat voor bibliotheken betekent.

Twittra eller dö

Twitter, over de bibliotheek, de wereld en sociale media .

Ida ziet er uit als de oudere zus van Pippi ! Jong, brutaal, vrolijk en enthousiast.  Het zou ook raar geweest zijn als hier een oude man/vrouw had gestaan denk ik. Lekker luchtig begin van de dag (vroeg hoor om 800 uur de eerste presentatie en iedereen is er gewoon. Ook na het diner en aansluitend feest met band van gisteravond. Dat kunnen ze wel die Zweden, een conferentie organiseren en vooral er een feestje van maken.)

Ida laat een filmpje zien van twee oudere mensen die aan het digitaliseren zijn: ze hebben een tv met afstandsbediening gekocht, maar krijgen het niet aan de praat. Dags att digitalisera.

Vervolgens houdt Ida een kleine quiz onder de aanwezigen over facebook, flickr, bambuser, you tube , twitter en delicious, wat het is, waar het voor gebruikt wordt.  

Ze vraagt zo eens welke mensen de verschillende media gebruiken:het is een teleurstellend klein aantal, facebook is bekend  (dat valt me overigens weer op in Zweden: men hecht veel belang aan facebook) you tube gaat nog, flickr ook, maar twitter en delicious: er blijft maar een handjevol handen over (en dat in een zaal met ca 300 congresgangers die allen gekomen zijn voor de toekomst van de bibliotheek (!) )!)

Dit verklaart ook het verhaal van Ida, het is duidelijk en soort zendingswerk over de rol en het gebruik van moderne media in en door de bibliotheek.

Ze vertelt over gebruik van Remix and mash ups: creativiteit en samenwerking kan de wereld redden?!

Ida zegt: de bibliotheek = beter dan google:  schreeuw het uit bibliotheken!

En vooral gebruik de moderne media: Het is twitteren of doodgaan voor de bibliotheek.

Halmstadkonferensen 2010 - dl 6 Sven Nilsson

Sven Nilsson

Docent literatuurwetenschap

20 jaar terug en nu

De bibliotheek heeft 2 gezichten: een gericht  op historie en een gericht op de toekomst

historie: een archief van fantasie en kennis waar informatie verzameld is en van de toekomst: waar de kennis en ervaring gedeeld en vernieuwd wordt

missies van de bibliotheek: het onderscheid duiden tussen

fijncultuur- massacultuur

kwaliteit- schroot

boeken- media

niet commercieel – commercieel

publieke financiering – prive markt/ financiering

Hij haalt de cultuurvisie van Malmö  uit1996 aan:

Daarin werden ontwikkelingen geschetst: internet, mobiele telefoons, nieuwe en groter aantallen. De informatietrein rijdt. De bibliotheek zit in de comfortzone: heeft de rol van ondersteunen en versterken van het wereldbeeld.

Maar, de trein is een sneltrein geworden

stroom van informatie: elke jaar =30% meer informatie

daarvan  slechts 0,01 in papier

in 2008

gebruik van datanetwerken: 34 Gb per persoon per dag (VS)

video en v

50%  van de communicatie = interactieve communicatie

4,6 miljard mobiele telefoonabonnementen

1-2 miljard gebruikers internet

en chief information officer (CIO) is het meest sexy beroep geworden!

Het antwoord zit kennelijk in data, maar wat is de vraag?!

Het wereldcentrum verplaatst zich

Bevolking in USA is  tussen 1950 – 2000 bijna 100% toegenomen

In Europa in dezelfde periode slechts + 25%

Europa veroudert. De wereld verjongt.

Het Europese model verliest aan attractiewaarde

Usa, Azie zijn de nieuwe delen waar het gebeurt

Vroeg men zich vroeger af: heb je straks wel werk vriend als je van school komt

Nu is het: maak je het verschil ?

Fantasie en kennis is belangrijker dan productie

Wie zijn de winnaars en de verliezers

De winnaars zijn degenen die investeren in cultuur en kennis

Biedt een inspirerende omgeving- dat trekt mensen aan, je moet mensen wel wat blijven bieden

Invloeden op de bibliotheek

·      Politiek

·      Economie

·      Sociaal culturele factoren

·      Technologie

Gebruik de politiek om je betekenis te duiden en steun voor voortbestaan te verwerven

Gebruik de techniek om een nieuwe omgeving te bouwen, niet alleen vanwege de data

Bibliotheken: Kom naar uit de comfortzone: ga ontwikkelen

Denk na over de rol van de bibliotheek:

=  de weg naar het boek

= plek voor ‘infonauten’

= vergroten van fantasie

= is de bibliotheek een ontmoetingsplaats alleen voor de koffie of…

is dat voldoende?

Wijziging van koers/ van denken / van focus:

Nodig is meer engagement/ empowerment/ innovatie/ ervaring

Zijn er over 30 jaar nog openbare bibliotheken

Ja als we relevant blijven, inspelen op de omgeving en vragen vanuit de omgeving we moeten een plaats innemen in het landschap van cultuur, economie, infrastructuur (maak gebruik van wat anderen opbouwen zoals google)

En focus op de kern !

Halmstadkonferensen 2010 - dl 5 Sven-Erik Liedman

Sven-Erik Liedman, ide-historicus en prof.em. aan de universiteit van Göteborg

Over:

Vrijheid, gelijkheid en gelukkige toevalligheden

Gemeenschappelijke ruimte:

Het bos

Het strand

Het marktplein

De straten

Gemeenschappelijke openbare ruimte (het zgn Zweedse allmanrätt):

Een verzamelplaats zoals een vereniging, organisatie gemeente  of staat: open voor iedereen om kosteloos te bezoeken en zich thuis te voelen: een kerk, de bibliotheek

De bibliotheek bestaat al duizend jaar maar de huidige betekenis : open voor iedereen is nog niet zo oud (zweden staat daarmee in de kinderschoenen) om iedereen toegang te geven tot kennis met als doel mensens leven rijker te maken en de samenlevingsdebtatten beter.

Het gebruik van de openbare ruimte verandert ook:  grote gebieden van de stad worden meer en meer geprivatiseerd- minder vrij toegankelijke ruimte,  en de vraag wordt aan bibliotheken gesteld of men niet ook net zo goed achter zijn eigen pc kan zitten, surfen , bloggen, waar is de gemeenschappelijke ruimte van de bibliotheek nog goed voor.

Maar, roept Sven-Erik: er is meer dan facebook! Er blijft behoefte aan de vrije bibliotheeksruimte: ruimte om vrijelijk te verblijven, gebruik van te maken, zowel fysieke ruimte, als toegang tot informatie.  Onderschat niet de rol van de politiek en de politieke besluiten tav de bibliotheek

Het woord privaat komt van privare en dat betekent beroven!

Vrijheid en gelijkheid

Wat is vrijheid? De laatste tijd is vrijheid vooral kennis en vrijheid lijkt te leiden tot gelijkheid. Maar gaat het over gelijkheid of over gelijkwaardigheid?

Gelijkwaardigheid is niet hetzelfde als gelijkheid ; andersom: in een ongelijkwaardige samenleving vgl de middeleeuwen had je de grijze gezichtsloze massa to de rijken die hun rijkdom uitdragen

Vrijheid hangt nauw samen met verantwoordelijkheid en met kennis. Vrijheid wordt groter met kennis. Kennis en vrijheid houden de verantwoordelijkheid in om die kennis te delen.

Een samenleving versterkt alleen als zoveel mogelijk mensen toegang hebben tot kennis, en lezen, schrijven, rekenen, maar ook inzichten in culturele en sociale grondbeginselen.

Nieuwsgierigheid en open minded

Kennis’ meest oorspronkelijke drijfveer is nieuwsgierigheid.

Voor ontwikkeling heb je nodig: toekomstgerichtheid en nieuwsgierigheid en het vermogen om verder te kijken dan jezelf.

Je open te stellen voor andere ideeen, denkbeelden en mensen – tolerant zijn

Want, we praten vaak over de toekomstige mens als iemand anders, maar we zijn het zelf, alleen anders denkend.

Vooroordelen zijn gevaarlijk, en kunnen verkeerde effecten hebben.

Het je bevrijden van vooroordelen is een kunst en  opent je ogen en vrije blik om naar de toekomst, mogelijkheden open laten: openstellen dus

openstellen voor verrassingen en het toeval

het hele leven is een samenloop van omstandigheden, onvoorziene inzichten etc

We hebben plaatsen/ instituten nodig om de weg voor blijvende toevalligheden zeker te stellen: er moet ontdekt kunnen blijven worden. Het hangt niet van geluk hebben af, geluk hebben ‘ bestaat niet’ ,het is het zelf op zoek gaan naar bijzondere ervaringen, vernieuwingen….

En vervolgens heb je kennis nodig om het verschil te duiden en te ontwikkelen.

En lat je vooral verrassen: als je zoekt doe dat met een open mind voor het onverwachte.

Begeef je in een gemengd gezelschap: zoek verschillende mensen op om je te laten inspireren- kijk verder dan het vertrouwde wat je inzichten kan belemmeren

Alleen als je je laat verrassen kom je verder en op nieuwe ideeen en inzichten! Plaatje 'frozen hot chocolate'

terugkomend bij de vraag waarom de bibliotheek nog nodig is als je ook thuis vanachter je pc alles kunt vinden:

 het verschil zit m in de betekenis die de bibliotheek toevoegt:

 Internet is een prima hulpmiddel om te zoeken/vinden als je weet wat je zoekt. Maar daar houdt het ook op. Als je doelbewust zoekt word je niet verrast door nieuwe inzichten, je krijgt wat je dacht te krijgen en daar houdt t op..

De bibliotheek echter kan de plaats zijn waar je al zoekend toch ook ander invalshoeken tegenkomt: de bibliotheek kan meerwaarde toevoegen omdat het een plek is waar je op ontdekkingstocht kunt gaan en al zoekend (zeker fysiek) ook snel andere invlashoeken tegenkomt : onverwachte treffers bij het zoeken. 

Sven-Erik roept de bibliotheek op om samen met het internet de ontdekkingstocht van mensen aan te sporen!

Internet en de bibliotheek: dat is een vanzelfsprekend samenspel, het vult elkaar aan!

Halmstadkonferensen 2010 - dl 4 Brita Lejon

Britta Lejon  - SD politicus Is de bibliotheek nog nodig in de huidige democratie

Bibliotheken hebben een historische betekenis in kennis-delen/ informeren

En een grote culturele rol.

De toekomst van de bibliotheek is niet afhankelijk van technische ontwikkelingen, maar van de keuze van mensen! Dus ook de keuze om de bibliotheek te willen blijven gebruiken als toegang tot kennis en informatie.

Dit betekent dat we (de bibliotheken) niet achterover kunnen leunen: we moeten er wel wat voor doen: wij moeten de mensen de keuze geven om de bibliotheek te gebruiken (wij dragen onze betekenis aan – mensen maken de keus om gebruik van ons te maken.)

Dat betekent ook dat we ons op andere plaatsen dan alleen het eigen gebouw als bibliotheek moeten laten zien:  nieuwe werkterreinen opzoeken, andere samenwerkingspartners zoeken.

Hoe verhoudt zich dat tot onze historische rol/ betekenis ?

Dat verhoudt zich nog steeds prima aldus Britta: kennis delen en beschikbaar stellen is een rol die de bibliotheek moet nemen- een belangrijke taak die nog steeds staat

Britta: de bibliotheken hebben een te kleine rol op dit moment! En dat kan gevaarlijk zijn voor het voortbestaan.

Onze rol kan zijn om de kenniskloof in de maatschappij te verkleinen- die opdracht hebben we (Unesco), de kloof kan door de digitalisering groter worden (hij die er wel gebruik van weet te maken en hij die dat niet weet en dus kennisachterstand krijgt)

Toegang tot literatuur en kennis moeten wij blijven verschaffen – op de manier waarop mensen bij kunnen blijven.

Maar doe dat wel op ene eigentijdse manier: treed buiten je eigen gebouw. Wees zichtbar in de maatschappij! Zorg dat je steun krijgt van andere organisaties, partners in de samenleving, zoek verbinding en investeer in goede contacten en zorg dat met name de politiek je blijft steunen. Ongeacht de toekomst!

(in Zweden zijn de meeste openbare bibliotheken gemeentelijke bibliotheken, onze ontwikkeling, zeker van de laatste jaren, naar verzelfstandiging, is daar onbekend- het lijkt dus dat de gemeentelijke/politiek steun vanzelfsprekend is, dat is echter niet zo terwijl veel bibliotheken wel zo acteren)- ik denk dat Britta daarom zo hamert op ‘ leun niet achterover, zorg dat je actief steun vanuit vele hoeken verzamelt-  Zweden blijft mi ook achter bij de Nederlandse ontwikkeling waarin bibliotheken juist heel veel samenwerken met andere organisaties en samen producten/diensten ontwikkelen en aanbieden- De partners zijn ook niet altijd in de omgeving, wel in stadbibliotheken en urban omgeving, stukken minder op het platteland- MB)

Halmstadkonferensen 2010 - dl 3 Eva Hemmungs-Wirten

 Eva Hemmungs- Wirten 

prof bibliotheek en informatiewetenschap aan de Universiteit van Uppsala over 

copyright  van analoge naar digitale infrastructuur

ter verduidelijking van copyright schets Eva een historisch perspectief

vroeger:

- inspiratie komt van buiten (god)

- drukkers  hebben privileges / de macht mbt verspreiden

- er was een beperkte markt

 nu:

- inspiratie komt van binnen (eigen overtuigingen)

- de rechten gaan over naar individuen

- er is een bredere markt

Het publieke domein is belangrijker geworden tov het intelligentie- eigendomsrecht

De impact van kopieerapparaten was indertijd wereldwijd groot: een kopie heeft ineens een vergelijkbare kwaliteit als het origineel. Wie heeft er nog zicht op de hoeveelheid kopieen van een origineel?

Maar: ook in deze netwerkmaatchappij: we lezen nog steeds en dat zullen we ook blijven doen (ondanks de technische ontwikkelingen). De kern is alleen, met de nieuwe technieken: het gaat om het beschikbaar stellen , en de wijze waarop: ‘waar en hoe’ niet meer ‘of’

De ontwikkeling van copyright in de periode van1710-2010 mbt

tijd: de rechten zijn van 14 naar 50 en nu naar 70 jaar gegaan

vorm: van boek naar software

ruimte: van nationale verspreiding naar internationale verspreiding en reglementering

Eva heeft een duidelijke mening: Waar het om gaat is het publieke domein, dat is van het publiek als geheel en is niet onderwerp van copyright. Kennis en informatie moet beschikbaar zijn voor het publieke domein, dat is de kern, niet het beschermen van copyright an-sich. 

En Eva Hemmungs-Wirten ziet daarin een taak voor bibliotheken om het publieke domein toegankelijk te maken en te houden!

Ze besluit met een citaat uit 1878:’ …   als ik moet kiezen tussen de rechten van de auteurs  of het publieke domein kies ik voor het publieke domein (!’)